Z ostatniego raportu Rzecznika Praw Pacjenta wynika, że w latach 2017-2018 prowadzonych było 2900 postępowań wyjaśniających. W 657 przypadków Rzecznik stwierdził naruszanie praw pacjenta. Najczęściej podnoszone przez pacjentów jest naruszanie praw do świadczeń zdrowotnych, dokumentacji medycznej, informacji oraz wyrażania zgody.
Odpowiednie zadośćuczynienie dla pacjenta
Ustawa nie doprecyzowuje wysokości przyznanych świadczeń. Zgodnie z obowiązującym w niej zapisem zadośćuczynienie powinno być „odpowiednie”, co w praktyce oznaczać może kwoty na poziomie nawet kilkudziesięciu tysięcy złotych. Jak pokazują konkretne przypadki kwoty odszkodowania oscylują w granicach 10 do 50 tys. zł. Mogą to być jednak kwoty sięgające powyżej 100 tys. zł. W 2018 roku pacjenci przy wsparciu Rzecznika Praw Pacjenta uzyskali zadośćuczynienia w łącznej kwocie prawie 300 tys. zł.
W 2019 roku Sąd Najwyższy przyznał 50 tys. złotych zadośćuczynienia dla pacjentki, która została nienależycie poinformowana o stanie zdrowia przed podpisaniem zgody na operację. To kwota zasądzona obok zapłaty za szkody na zdrowiu w skutek zabiegu przeprowadzonego na podstawie niewłaściwej diagnozy. W ocenie sądu niepełna, błędna informacja o stanie zdrowia pacjenta uniemożliwia skorzystanie z prawa do wyrażenia zgody na udzielenie określonych świadczeń zdrowotnych lub odmowy takiej zgody.
Zadośćuczynienie a szkoda
Przyznanie zadośćuczynienia za naruszenie praw pacjenta nie wymaga wykazania wystąpienia szkody na osobie. Zadośćuczynienie może być przyznane z tytułu samego naruszenia i nie zależy od wystąpienia żadnych konkretnych skutków w postaci uszczerbku na zdrowiu pacjenta.
Jednym z trudniejszych do przestrzegania w praktyce jest nakaz poszanowania intymności i godności pacjenta. Jest to związane z trudnością w zdefiniowaniu, czym jest „godność” i „intymność”, co może powodować sytuacje sporne. Naruszenie takiego prawa polega między innymi na dopuszczeniu do obecności w badaniu pacjenta osób niepotrzebnych, stworzenie możliwości wejścia do gabinetu zabiegowego osób trzecich, dokonywanie zabiegu na sali wieloosobowej, bez parawanu. Godność pacjenta naruszają też w oczywisty sposób niestosowne komentarze na temat wyglądu czy stylu życia.
Ochrona ubezpieczenia
Odpowiedzialność za naruszenie praw pacjenta ponosi nie tylko lekarz, ale każda osoba, która z racji wykonywanego zawodu ma kontakt z pacjentem. Obowiązkowe OC lekarza i podmiotu leczniczego nie obejmuje swoim zakresem szkód spowodowanych naruszeniem praw przyznanych pacjentowi. Taką ochronę zapewnia OC dobrowolne, które działa jako nadwyżka w razie wyczerpania sumy gwarancyjnej OC obowiązkowego. Ubezpieczenie dobrowolne oferowane przez iExpert zapewnia szeroki zakres sum gwarancyjnych, od 50 tys. do 1 mln zł, a w przypadku pakietu ubezpieczeń indywidualnej praktyki lekarskiej nawet do 3 mln zł.
Prawa pacjenta
Najważniejsze prawa pacjenta określone są w Europejskiej Karcie Praw Pacjenta i dotyczą każdego aspektu opieki nad chorymi we wszystkich możliwych warunkach środowiskowych. Do najważniejszych z nich należą:
- Prawo pacjenta do świadczeń zdrowotnych – prawo do opieki medycznej oraz odpowiedniej profilaktyki bez względu na wiek, płeć, stopień zamożności, rodzaj choroby, itp.
- Prawo do informacji – pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy mają pełne prawo do uzyskania informacji o stanie zdrowia chorego, możliwościach skorzystania ze świadczeń medycznych, sposobie leczenia, kwalifikacji lekarza bądź opiekuna medycznego.
- Prawo do zgłaszania działań niepożądanych produktów leczniczych – prawo pacjenta do zgłaszania wszelkich niepożądanych działań podanego leku.
- Prawo pacjenta do tajemnicy informacji – obowiązek dochowania przez lekarza tajemnicy związanej ze stanem zdrowia pacjenta oraz wykonywania zawodu medycznego.
- Prawo pacjenta do wyrażenia zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych – prawo pacjenta do udziału w procesie podejmowania decyzji odnośnie jego stanu zdrowia.
- Prawo do poszanowania intymności i godności pacjenta – obowiązek zapewnienia pacjentowi warunków, które nie naruszają jego intymności ani godności, szczególnie podczas udzielania świadczeń medycznych.
- Prawo pacjenta do dokumentacji medycznej – prawo pacjenta do wglądu w jego dokumentację medyczną dotyczącą stanu zdrowia bądź udzielonych świadczeń.
- Prawo pacjenta do zgłoszenia sprzeciwu wobec opinii albo orzeczenia lekarza – prawo do wyrażenia sprzeciwu wobec decyzji lekarza, „jeżeli opinia albo orzeczenie ma wpływ na prawa lub obowiązki pacjenta wynikające z przepisów prawa”.
- Prawo pacjenta do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego – prawo pacjenta do swobody w kwestii kontaktów z bliskimi osobami, o ile nie stanowi to zagrożenia dla zdrowia i życia innych.
- Prawo pacjenta do opieki duszpasterskiej – obowiązek podmiotu leczniczego zapewnienia opieki duszpasterskiej na życzenie pacjenta.
- Prawo pacjenta do przechowywania rzeczy wartościowych w depozycie – pacjent ma prawo do bezpłatnego skorzystania z depozytu podmiotu leczniczego i pozostawienia tam swoich rzeczy wartościowych.
W pracy lekarza nieuniknione są sytuacje, w których mogą zostać naruszone prawa pacjenta. Ochronę zapewni polisa dobrowolnego OC w PZU lub pakiet ubezpieczeń OC i NNW.
